Nobel ödüllü Türk bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar, ABD’nin en saygın bilim mecmualarından Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri’nde (PNAS) acil yayımlanan makalesindeki buluşuyla ilgili konuştu.
“BANA NOBEL KAZANDIRAN MEKANİZMAYI ÇÖZMEK İÇİN 10 YIL ÇALIŞTIM”
EdU molekülünün 2008 yılından beri moleküler biyolojide en fazla kullanılan kimyasal hususlardan biri olduğunu belirten Sancar, “Bana Nobeli kazandıran DNA tamir düzeneğini çözmek için 10 yıl çalıştım, kolay bir şey bulmak için. Bu çalışmayı ise ocak ayında başlattık, şubat ayında olağandışı bir şey olduğunu fark ettik, bunun hücreyi öldürdüğünü fark ettik.” diye konuştu.
“10 KİŞİLİK TAKIMIMLA DENEYLERE DEVAM ETTİK”
Sancar, birebir ay bir program için Türkiye’ye gittiğini ve dönüşte 10 kişilik takımı ile deneylere devam ettiklerini kaydederek, “Çünkü daha bir iki deney yapmıştık, pek emin değildik, döndükten sonra bu işe devam ettik. Bütün denetimleri yaptık ve bunun katılığını ispat ettik. ve hücreleri nasıl öldürdüğünü gördük.” dedi.
KANSER HÜCRELERİNİ ÖLDÜRÜYOR
Hücre kültürüne konulan EdU’nun hem olağan hücreleri hem de kanser hücrelerini öldürdüğünü birkaç yıl evvel bilim insanlarınca bulunduğunu tabir eden Sancar, fakat bunun sebebini bulamadıkları için bu husustaki çalışmalara devam edilmediğini aktardı.
Sancar, EdU’nun özellikleri ile ilgili konuşmasına şöyle devam etti: “Bu kimyasal unsur EdU’nun başka özelliği de ‘blood brain barrier’ diye bi şey var, ‘kan beyin seddi’ diye Türkçeye çevirebiliriz, ilaçların birçok kandan beyin dokusuna geçemiyor. Mesela kanserli hastaların yüzde 80’ninin tedavisinde kullanılan cisplatin isimli ilaç bu bariyerden geçemiyor, o bakımdan beyin kanserleri bununla tedavi edilemiyor. Bu EdU basitçe hiç sorun olmadan (beyne) giriyor. Biz de bu iki şeyi bir ortaya koyduk, bu kanser hücresini öldürüyor beyne kolay kolay giriyor. Olağan beyin hücreleri DNA sentezi yapmadıkları için bu kimyasal maddeyi DNA’larına koymuyorlar lakin kanser hücreleri devamlı çoğaldıkları için DNA sentezi yapıyor ve EdU’yu DNA’larına alıyorlar. Sonra (hücredeki) ekzisyon tamirat onu çıkarıyor, tekrar koyuyor, tekrar çıkarıyor, sonunda kör bir döngü oluyor ve hücre ölüyor.”
“FARE DENEYLERİNE BAŞLAYACAĞIZ”
Tam açılımı “5-ethynyl-2-deoxyuridine” olan EdU’nun olağan DNA’da bulunan timin sentetik bir hali olduğu bilgisini veren Sancar, öteki moleküllerle ortalarındaki farkın çok az olduğunu, DNA’nın da bu farkı göremeyerek EdU’yu içine aldığını belirtti.
Sancar, buluşla ilgili gelinen noktadan sonraki süreç için de şunları kaydetti: “Böyle bir duruma gelince, takip edilecek yol, evvel farelerde denersiniz, farelerde olumlu sonuç alırsanız istekli insanlara geçersiniz. Biz fare deneyi yapan beyin kanseri bir profesör ile anlaştık, onunla kasım yahut aralık ayında birlikte fare deneylerine başlayacağız. Şayet farelerdeki beyin tümörünü öldürebilirsek sonra insanlara geçeceğiz.”
FARE DENEYLERİ 2 YILI ALABİLİR
Fare deneylerinin bitmesinin 2 yıl alabileceğini belirten Sancar, bu araştırmaların ekseriyetle uzun ve değerli olduğunu ve birçok vakit da sonuç vermeyebileceğine işaret etti. Sancar, şu kademede bu buluşun insan tedavisinde muvaffakiyet oranının yüzde 3 olarak gördüğünü kaydederek, kanser hastalarına da “Mesajım şu, optimist olun, şimdiki imkanlarla en düzgününü yapmaya çalışın.” diye seslendi.
Türkiye’de bu bahiste başarılı tedaviler yapıldığını vurgulayan Sancar, şöyle devam etti: “Bir hastanın babası kızına yapılan müdahalelerin özetini bana gösterdi. Bizim Türk tabipleri cerrahi alanda Avrupa’nın birçok ülkesinden, ABD’nin birçok eyaletinden çok ileride, çok başarılı ve çağdaş ameliyatlar yapılabiliyor ve başarılı sonuçlar alınabiliyor. Bu bakımdan iyimserliğe devam edin. Ancak bu EdU şu an kullanılacak safhada değil, inşallah olumlu sonuç alırız, Türkiye’mize, halkımıza, insanlığa yararlı bir şey yapmış oluruz.”
“BU DÜNYAYA YETERLİ BİR ŞEY BIRAKIP GÖÇECEĞİZ”
Aziz Sancar, 75 yaşına karşın hala bu kadar azimle çalışmasının sırrına dair soruya da şu cevabı verdi:
“Bu cins sorulara karşılığım şu. Biz Türkler arbede etmeyi çok severiz, ben bunu yapmamaya kelam verdim ve yapmıyorum. O bakımdan Türk gençlerine çoklukla, Türk insanına benim mesajım: Aman kardeşim hengame etmeyi bırakın, birbirinizi tenkit etmeyi bırakın, hele bu toplumsal medya çıkalı milletin işi gücü birbirine sataşmak oldu. Ben toplumsal medyayı bir orta arkadaşların zoruyla kullandım, baktım bunun yarardan çok ziyanı var, onu da kullanmıyorum. Bu dünyaya gelmişiz, güzel bir şey bırakıp göçüp gideceğiz, benim fikrim bu. Bunun üzere olumlu bir şeyler yapmak, bilirsiniz ben çok milliyetçiyim, herkes bilir, hem Türkiye’ye hem Türk dünyasına ve genel olarak insanlığa katkı yapınca beni memnun eden o.”