Rusya ile Ukrayna ortasındaki savaş, 24 Şubat tarihinde başladı. İki ülkenin savaşında, 180 gün geride kaldı.
Savaşın ayak sesleri, Rus kuvvetlerinin geçtiğimiz yıl Ukrayna hududuna yığınak yapmasıyla duyulmaya başlandı.
Uydu imajları, yıl sonuna kadar tanklar ve askeri teçhizatla birlikte 100 bin Rus askerinin hudutta toplandığını gösterdi.
“Askeri operasyon”
Moskova idaresi, 21 Şubat’ta Ukrayna’nın doğusundaki iki Rus yanlısı ayrılıkçı bölge olan Luhansk ve Donetsk’i “bağımsız devletler” olarak tanıdı ve bölgeye “barışı muhafaza operasyonları” kapsamında asker gönderdi.
24 Şubat’ta ise Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in buyruğuyla “askeri operasyon” adı altında Ukrayna’ya yönelik ataklar başladı.
Savaşın birinci günü: 24 Şubat
Rus kara kuvvetleri, Ukrayna’ya karşı 4 ana cepheden akına geçti. Kuzeydeki Belarus hududundan ve Rusya’nın kuzeydoğusundan başşehir Kiev’e yanlışsız hareket eden Rus kuvvetleri, Donbas bölgesinden Harkov’a, güney cephede Kırım’dan Odessa’ya, kuzeyde Zaporijya’ya, doğuda ise Mariupol’e hakikat rota çevirdi.
Rus topçuları ve füzelerinin Ukrayna genelinde amaç aldığı çok sayıda noktadan patlama sesleri yükseldi. Kiev sıkıyönetim ilan ederken, Ukrayna’nın kendisini savunacağını duyurdu.
Nükleer felaket endişesi
Saldırıların birinci haftalarında Rus birlikleri, Kiev, Harkov ve Herson dahil olmak üzere Ukrayna’nın en büyük kentlerine yönelik şiddetli akınlarını sürdürdü, lakin Ukrayna güçlerinin sert direnişiyle karşılaştı.
Güneydeki Herson kenti, atağın başlamasından yalnızca 1 hafta sonra, 2 Mart’ta Rusların denetimine geçen birinci değerli kent merkezi oldu. Tıpkı vakitte Ukrayna’nın doğusundaki Rus birlikleri de Zaporijya’da bulunan Avrupa’nın en büyük nükleer santralini ele geçirdi.
Santralin 4 Mart’ta bombalanması sonucu çıkan yangın, Avrupa’da “nükleer felaket” korkusunu artırdı. Savaşın birinci günlerinde elde edilen birtakım zaferlere karşın kapanan yollar nedeniyle kara kuvvetlerinin yakıt, mühimmat ve askeri malzemeyi taşıyamaması sonucu lojistik zorluklarla karşı karşıya kalan Rus kuvvetleri, Ukrayna’nın başşehri Kiev’in denetimini ele geçiremedi.
Uydu imajları, Batı medyasının “Putin’in yıkım ordusu” olarak isimlendirdiği 40 kilometrelik askeri konvoyunun başşehrin çabucak dışında olduğunu gösterdi.
Bucha’da işlenen savaş suçları
Kiev’in eteklerinde bulunan Bucha, Rusya’nın başşehre hakikat ilerlemesi için stratejik bir üs haline geldi. Fakat Rusya’nın geri çekilmesinden sonra meskenlerine dönen kent sakinleri, müthiş görünümle karşılaştı ve İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) araştırmacıları da savaş hataları argümanlarının akabinde Bucha’ya geldi.
Ekip, azaplar, infazlar ve tümü savaş kabahatlerine işaret eden kapsamlı ispatlar topladı. HRW’de kriz ve çatışma araştırmacısı olan Richard Weir, “Elde edilen ispatlar, Bucha’yı işgal eden Rus kuvvetlerinin sivil hayatı ve savaş maddelerinin en temel unsurlarını hiçe saydığını gösteriyor.” sözlerini kullandı.
Savaşın ikinci aşaması
Kiev’in ele geçirilmemesi ve Ukrayna’nın kuzeyindeki Rus birliklerinin geri çekilmesinden sonra Rusya, savaşın ikinci basamağında Donbas’a ve Mariupol’e odaklandı. Nisan ayı sonlarında Kremlin, Ukrayna’da 4 ana gaye belirledi.
Rusya Savunma Bakanlığı’na nazaran Rusya ordusu Donbas’ı ele geçirecek, bölgeden Kırım’a kara koridoru oluşturacak,
Ukrayna’nın Karadeniz’deki limanlarını ele geçirecek ve Moldova topraklarında tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Transdinyester’e geçit oluşturmak için Ukrayna’nın güneyinde denetimi sağlayacaktı.
Mariupol, Ruslar tarafından kuşatıldı
Mariupol, başlangıçta Rusya’nın şiddetli taarruzlarına maruz kalırken, birebir vakitte Ukrayna’nın kararlılığının da anlaşıldığı nokta oldu. Liman kenti, mart ayında Rus kuvvetleri tarafından kuşatıldı.
Aralıksız bombardımanın ortasında sivillerin tahliyesi için insani koridorlar oluşturulmasına yönelik başlatılan birçok teşebbüs başarısızlıkla sonuçlandı. Kent, 9 Mart’ta bir doğum hastanesinin vurulmasıyla ve 16 Mart’ta sivillerin sığındığı tiyatro binasına gerçekleştirilen hava hücumuyla dünya gündeminde uzun müddet yerini korurken, savaşın en ağır çatışmalarından birine sahne oldu.
Liman kenti Mariupol, Rusya’nın 2014’te ilhak ettiği Kırım Yarımadası’na kara ilişkisi oluşturulması bakımından Rusya için stratejik değere sahip.
Ukrayna’nın mısır, kömür ve çelik için değerli bir ihracat merkezi olan Mariupol, kara koridoru oluşturulmasının yanı sıra Rusya’nın Ukrayna iktisadını çökertme planlarının da kıymetli bir kesimiydi.
Ülkenin limanlarından aylarca tahıl ihracatı yapılamaması, temmuz ayında Türkiye ve Birleşmiş Milletlerin arabuluculuğunda imzalanan tahıl koridoru mutabakatının imzalanmasına kadar global besin tasasına yol açtı.
Azovstal, direnişin sembolü oldu
Avrupa’nın en büyük metalürji tesislerinden biri olan ve Mariupol’de bulunan Azovstal çelik fabrikası, nisan ve mayıs aylarında çatışmaların merkezinde yer aldı. Fabrika, Ukrayna kuvvetleri ve bin sivil tarafından sığınak olarak kullanıldı.
21 Nisan’da Putin, Rus kuvvetlerine Mariupol’deki tüm Ukrayna güçlerinin kuşatılması buyruğu verdi. Ukrayna askerleri, Rus güçlerine direnerek 80 günden fazla mühlet boyunca fabrikada kaldı.
Ancak mayıs ayı ortasında yaklaşık bin 700 Ukraynalı asker teslim oldu ve en az bin kişi Rusya’ya götürüldü ve bu durum Mariupol’un düşmesine yol açtı.
Saldırılar için ‘yıpratma savaşına döndü’ yorumları
Cephede Ukrayna’nın güçlü direnişiyle karşılaşan Rusya, birliklerini yine Ukrayna’nın doğusuna kaydırdı. Lakin Rus birlikleri, mayıstan bu yana kıymetli bir ilerleme kaydedemedi.
Rus kuvvetlerinin Lysychansk kentinde zafer ilan etmesine ve temmuz ayı başlarında Luhansk bölgesini ele geçirmesine karşın büyük bölgesel ilerlemeler görülmediğinden akınların “yıpratma savaşına” döndüğü tarafında yorumlar yapıldı.
Savaşta son durum ne
Son aylardaki çatışmaların birden fazla Harkov, Severodonetsk ve Izyum civarındaki doğu ve güney cepheleri ile felakete yol açmasından korkulan nükleer santralin bulunduğu Zaporijya, Mikolayiv ve Herson’da ağırlaştı.
Ukrayna kuvvetleri Herson’daki toprakları geri almaya çalışırken, Rus kuvvetleri Donetsk’te ilerlemeye çalışıyor.
Rusya’nın odak noktası, Luhansk ile birlikte bağımsız olarak tanıdığı Donbass’taki Donetsk bölgesinin tamamında. Rus yetkililer, ordunun “Donbas’ın büsbütün kurtuluşu” için savaştığını belirtiyor.
Kırım’daki patlamalar sonrası ne oldu
Ayrıca Rusya’nın ilhak ettiği Kırım’daki Rus hava üssünde 9 Ağustos’ta patlamalar meydana geldi. Bölge yetkililerine nazaran patlamalarda 1 kişi hayatını kaybetti, 14 kişi de yaralandı.
Uydu imgeleri, patlamalarda birkaç savaş uçağının imha edildiğini ve üssün ağır hasar aldığını gösterdi. Kiev, patlamaların sorumluluğunu üstlenmedi.
İHA’nın haberine nazaran; Rusya şu anda Ukrayna topraklarının yaklaşık yüzde 20’sini işgal ediyor.
Savaşın acı ve gerçek yüzü
Rusya’nın hücumlarının başlamasından bu yana Ukraynalıların üçte biri meskenlerini terk etmek zorunda kaldı. Bu, dünyadaki en büyük göç krizlerinden birine yol açtı.
BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’ne (UNHCR) nazaran Avrupa genelinde 6 milyon 657 bin 918 mülteci ve Ukrayna’da ülke içinde yerinden edilmiş yaklaşık 7 milyon mülteci bulunuyor.
AB, Ukraynalılara 3 yıla kadar topraklarında kalma ve çalışma hakkı verirken, Kiev idaresinin 18 ila 60 yaş ortasındaki erkeklerin ülkeyi terk etmesine müsaade vermediği için Ukrayna’dan kaçanların birçoklarını bayan ve çocuklar oluşturuyor.
