Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Lideri Sinan Öncel, fiyat artışları nedeniyle tüketicinin alt segment markalara ya da eserlere yöneldiğini belirterek, “Müşteri lüks bir marketten alışveriş yaparken gelir durumundaki daralmaya nazaran indirim marketine gidiyor. Yurttaş zerzevat ve meyve için pazara gidiyor. Piyasada çok önemli fiyat dengesizliği var. Evvelce daha sık alışveriş yapan tüketici artık daha az ve fiyatı yüksek eser alıyor” dedi.
Yabancı turiste satışların yükseldiğini, iç pazarda ise önemli daralma yaşandığını vurgulayan Öncel, fiyat artışları nedeniyle ciroda yüzde 80’e varan yükseliş olduğunu adetsel satışların ise düştüğünü vurguladı.
Sinan Öncel ile perakende dalını konuştuk.
– Ciroların yüzde kaçı turist satışından geliyor?
BKM bilgilerine nazaran yabancıya satış temmuzda geçen yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 300 artmış. Harcama kapasitesi yüksek müşteri geliyor. Turist olmayan iç bölgelerde bir daralma var.
Ama yabancı turist pastanın üstündeki krema üzere. O yüzde üretime teşviklere tartı vermeliyiz. İç pazar güçlenmeli.
– Yerlinin talebi ne kadar düştü?
Müşteri alt segment markalara ya da eserlere yöneliyor. Lüks bir marketten alışveriş yaparken gelir durumundaki daralmaya nazaran indirim marketine gidiyor. Zerzevat ve meyvede pazara gidiyor yurtaş. Piyasada çok önemli fiyat dengesizliği var. Artık bir markete gittiğimde kesinlikle cep telefonundan fiyatları karşılaştırarak alıyorum. Bunu yalnızca dar gelirli değil tüm gelir kümeleri yapıyor artık. Hazır giyside uygun fiyatlı mal satan firmalarda da önemli fiyat artışları oldu. Zira maliyetler önemli manada arttı. Perakende bölümünde yıkıcı halde artan üç dört maliyet kalemi var. Güç bunların başında geliyor. Isıtma soğutma masrafları çok arttı. Kira ve personellik maliyetleri yükseldi. Fiyat artışlarından kaynaklı cirolarda büyük artış yaşanırken, adet satışlarında da büyük düşüşler var. Adet satışları geçen yılın temmuz ayına nazaran yüzde 30 düştü. Cirolar yüzde 80 ve onun üzerinde artmış. Lakin maliyetlerde yüzde 140’a varan artışlar var. Evvelden daha sık alışveriş yapan tüketici artık daha az ve fiyatı yüksek eser alıyor. Evvelce 59.90 TL’ye üç tişört alırken artık 159.90 TL’ye bir tane âlâ tişört alıyor ve daha uzun müddet giyiniyor. Artık süratli moda periyodu evriliyor. Masraflar bu kadar artınca firmalar kârlılığı yüksek yenilikçi eserlere yöneldi.
– Ticaret Bakanlığı ortak alan masraflarıyla ilgili AVM Yönetmeliği’nde değişikliğe gitti, ne diyeceksiniz?
Bazı AVM’lerde ödenen yıllık toplam ortak alan sarfiyatının üçte birden fazlası hala denetlenemeyen masraflardan oluşuyor. Şeffaflıktan uzak, açıklanamayan ve hiç de adil olmayan ortak alan sarfiyatları birtakım AVM’lerde neredeyse ikinci bir kiraya dönüşmüş durumda. Yaptığımız anketlerde üyelerimizin yüzde 95’inin en büyük sorun olarak gördüğü şeffaflıktan uzak ortak alan konusu tahlile kavuştu. 100 bine yakın mağazayı yakından ilgilendiren yönetmelik, yeni haliyle organize perakende markalarımızın beklentilerini büyük ölçüde karşılıyor.
DOMİNO ETKİSİ
– Yılsonuna gerçek geliyoruz, sizi en fazla neler endişelendiriyor?
Enerji maliyetlerin yükselmesi. Rusya ile Almanya ortasında güç krizi yaşanırsa hammadde tedariki konusunda önemli düşünce yaşanacak. Almanya’nın ürettiği hammaddeyi yabana atmamamız gerekiyor. Avrupa’da hammadde üretim kapasitesinin düşmesi inanılmaz fiyat artışlarına neden olur. Fiyatları patlatır. Bu bizim üzere ithal ederek ihraç eden ülkeleri olumsuz etkileyecek. Bu durum akla hayale gelmez domino tesiri yaratabilir. Turizmin daralmasıyla talepte olabilecek bir daralma da bizim için değerli risk ögesi. Stratejik hammaddeleri daha fazla teşvik etmemiz ve üretmemiz gerekiyor. Halkın geliri artacak ki iç talep canlansın.
FİYAT DÜZENSİZLİĞİ VAR
– Artık fiyatlar çok sık değişiyor, etiket fiyatı ile kasada apayrı fiyatlar oluyor neder?
Bu kadar dalgalı enflasyonun olduğu bir devirde fiyat kaosunun olması da kaçınılmaz. Bazen barkodu okutuyorsunuz 110 lira, etikete bakıyorsunuz 80 lira. Burada tüketicinin çok dikkatli olması gerekiyor. Tüketici bir eseri alırken şunu sormalı kendisine benim nitekim bu esere gereksinimim var mı, bunun fiyatı hakikat mu? Fiyat karşılaştırması kesinlikle yapılmalı.
Üyelerimize 2021 Temmuz ayı ile kıyaslandığında 2022’de ortalama eser maliyetleriniz ne kadar arttı diye sorduk yüzde 80 ve daha az arttı diyenlerin oranı yüzde 21. Yüzde 80-100 ortası arttı diyenler yüzde 29. Yüzde 101-120 diyenler yüzde 25. Yüzde 121-140 diyenler yüzde 12 çıkmış. ÜFE ile TÜFE ortasında 60 puanlık bir fark var. Bu bu farkı koyamıyor firmalar eserlere.
– Bu maliyetlerle gelecek periyotta ne kadarlık fiyat artışı olur?
Perakende kesiminde yıl bazında yüzde 80 ile yüzde 100’lük fiyat artışı olursa şaşırtan olmaz. Bunu aşan artırımlar da olacak.
– Piyasanın bu kadar hareketli olduğu devirde ileriye dönük nasıl plan yapıyorsunuz?
Yılbaşında önüne plan koyuyorsun ona nazaran ilerliyorsun, yok artık o denli bir şey. Geçen hafta faiz indi dolar çabucak zıpladı. Bütün maliyetleri tekrar yapıyoruz. Yalnızca burayı değil dünyayı takip etmek durumunda kalıyoruz.
– Maliyet artışlarını nasıl yönetiyorsunuz?
Verimsiz olan mağazalar kapatılıyor. Perakende kesimi son altı aydır turizmin tesiriyle inanılmaz bir ivme kazandı. Turizmi 12 aya taşımak için çalışmalar var. İstanbul’un arkeolojisini ve tarihini daha âlâ tanıtmamız gerekiyor. Turizm bakanı ile bu mevzuda bir ortaya geldik.
– Kiralar ne kadar arttı?
AVM’lerdeki mağazalarda kiralar TÜFE oranında artıyor. Kiralarda dövizden TL’ye geçmeseydik herhalde işletmelerin yüzde 40’ı batardı.
HAMMADDE STOKLARI TÜKENİYOR
– Krediye ulaşım konusunda ne tıp zahmetler var?
Uygun maliyetli kredi bulmak kıymetli bir sorun. Maliyet artışlarıyla birlikte sermaye gereksinimi da doğdu. Ben 100 bin eser yaparken bunun maliyeti bana 100 bin lirayken artık bunun maliyeti 200 bin lira oldu. Büyük sermaye açığı ortaya çıktı.
– Hammadde stoklarınız ne durumda?
Onlar şu anda bitiyor. Yerine
yenisini koymak daha maliyetli oluyor. Bu da fiyatlara yansıyor doğal. Nakit akışını düzgün yönettiğiniz vakit darbeleri en az halde hissediyorsunuz.
– Rusya pazarı ile ilgili görüşmeleriniz vardı, Rusya’ya giden markalar var mı?
Rusya’daki markalarla iştirak kapasitesini nasıl büyütürüz diye bakıyoruz. Geçen hafta Rusya’nın değerli yatırımcılarından biri geldi, orada mağazalar, AVM’ler boşalıyor. Türkiye’deki markalarla mesken kesimiyle ilgili küçük bir departman store yapmak istiyor. Bizim teklifimiz daima şu oluyor bayilik verelim. Biz gidip açmayalım. Şu anda bir sürü marka Rusya’daki firmalarla görüşüyor.
Rusya’daki AVM’ler yüzde 25 ile 50 ortasında boşalacak. Avrupalı lüks markalar ülkeden gidiyor. Bu bize de bir fırsat sunuyor. Zira bu müşteri alışveriş için Türkiye’ye geliyor.